INLEIDING

Er zijn hengels voor vliegvissen, spinvissen, baitcasting, bootvissen enz enz… En binnen elke categorie zien we grote verschillen in kwaliteit. Naar mijn bescheiden mening wordt de kwaliteit van een hengel bepaald door volgende criteria, in aflopend belang: kwaliteit van de ogen, kwaliteit van de actie en blank, kwaliteit van overige hardware (reelhouder…), kwaliteit van de afwerking. Goede ogen zijn een absolute voorwaarde om überhaupt met de hengel te kunnen vissen. Een prachtige hengel met kapotte ogen is waardeloos, terwijl een snerthengel met goede ogen  nog bruikbaar is. Wie vintage vist zal al eens een oog moeten vervangen, en vintage hengel-ogen vormen het thema van dit artikel.

Als je met vintage hengels wil vissen (en/of deze wil restaureren), kan je rekening houden met volgende bedenkingen:

BENAMING

Bij zoeken op het internet is het zeer belangrijk dat je de juiste zoektermen gebruikt.

• In America spreekt men meestal van “rod guides”. Het startoog wordt “stripping guide” of “stripper” genoemd. Een topoog  heet een “tip” of “tip top”.

• In England is de benaming eerder “rod rings” of “rod eyes” en “tips”, in Frankrijk “anneaux canne à peche”.

MATERIALEN

Zacht metaal

De eerste ogen werden uit eerder zacht metaal (koper, messing, ijzer…) vervaardigd. Hebben als groot nadeel dat ze snel inslijten.

Harde voering in agaat/agatine

Om inslijten te voorkomen werden ogen ontwikkeld met een ring/voering in slijtvast materiaal. Bij de duurdere hengels was dit agaat, bij de goedkopere fabrikaten glas of porcelein. Imitatie agaat in glas wordt agatine of aqualite genoemd. Al deze ogen zijn vrij goed bestand tegen inslijten, maar hebben toch serieuze nadelen: ze zijn zwaar, en zijn ook zeer schokgevoelig. Bij een flinke schok ontstaan er typisch barstjes in de voering. Deze snijden als een mes en beschadigen  de lijn.

Ogen in agaat zijn nog steeds populair als startoog (“stripper guide”) bij splitcane vliegenhengels. En dus worden deze nog gefabriceerd door verscheidene fabrikanten. Zie bijvoorbeeld de zeer complete catalogus van Jann’s Netcraft (jannsnetcraft.com). Ook de imitaties met glas voering zijn nog verkrijgbaar, o.a. bij Hopkins & Holloway. ( guidesnblanks.com)

Hardchroom

Hardchroom is een metalen hengeloog met een  coating van chroom. Bij ‘gewone’ chroom (auto’s…) is het laagje zeer dun en louter decoratief. Bij hardchroom is de laag veel dikker en dan verkrijgen we een zeer bijzondere coating: sterk, roestbestendig, en vooral hard en slijtvast. Ideaal dus, en gedurende jaren was dit het topmateriaal voor hengelogen. Maar toch ook enkele bedenkingen:

• Goede hardchroom is duur. Het verschil tussen gewone chroom en hardchroom is voor de leek niet te zien, en dus werd veel ‘nep’ hardchroom gebruikt. Ik heb een vintage Hardy , model Pira Yuri, met ‘hardchroom’ ogen waarvan de flinterdunne chroom volledig afpelde…
• Bijna altijd werd hardchroom toegepast op ogen met een gesoldeerde constructie, en deze heeft tal van nadelen (zie verder)
• Moderne superlijnen (dyneema) zijn ook super insnijdend (want pikken zand op)  en dyneema kan zelfs in hardchroom groeven veroorzaken.

Hardchroom ogen worden nog steeds vervaardigd in England (H&H: guidesnblanks.com) en ook het Amerikaanse Pacific Bay (PacBay) heeft een uitgebreid gamma. Deze vind je bij jannsnetcraft.com

Carboloy

• Carboloy is gemaakt van tungsten (wolfraam) carbide. Vooral populair in de USA.
• Typisch in de vorm van een Carboloy ring in een gesoldeerde constructie.

• Is zeer hard en slijtvast, maar nogal zwaar. Ook hier de typische nadelen van een gesoldeerde constructie.
• De bekendste fabrikanten waren Amerikaans, o.a. Mildrum en Allan. Deze zijn al jaren niet meer actief, maar met wat geluk kan je op Ebay nog wel iets vinden.

Bij kenners populair als startoog op (splitcane) vlieghengels, en dit type Mildrum ogen is nog steeds verkrijgbaar bij de firma REC (site: reelseats.com). Ook PacBay maakt nog Carboloy ogen in de Mildrum stijl.

CONSTRUCTIE

Metaaldraad: slang of spiraal

Zeer eenvoudig en klassiek:  een metaaldraad wordt in de gewenste vorm geplooid. Het slangenmodel vinden we terug op vliegenhengels, het spiraal model op werphengels. Enkele voorbeelden:

Slangenoog, gebronsd staal

• Typisch voor vintage (splitcane) vliegenhengels.
• Er zijn 2 types, de Amerikaanse en de Engelse. De Amerikaanse draait van links naar rechts, is wat hoger en smaller dan de Engelse vorm. Duidelijk bedoeld voor snelle hengels met topactie.  De Engelse draait van rechts naar links en is wat lager en ronder. Beter geschikt voor trage  en parabolische acties. Ook de Europese fabrikanten zoals Pezon gebruikten het Engelse type.
• Pro: Indien het staal gehard wordt is deze goed bestand tegen inslijten. Licht en toch vrij sterk. Mooi en discreet (geen reflectie van zon)

• Contra: gevoelig voor roest. Breekbaar indien slecht gehard. Originele losse exemplaren quasi onvindbaar. Nu vind je imitaties (hardchroom met een bruine of zwarte coating), maar is toch niet echt dezelfde ‘look’ als je het mij vraagt.

Slangenoog, hardchroom

• Pro: zeer slijtvast als de hardchroom degelijk is. Roestvrij.
• Contra: minder discreet (reflectie zonlicht). Minder mooi op splitcane.
• Tegenwoordig ook verkrijgbaar met een extra plasma coating in kleur (zwart, goud,…)

Wordt door meerdere fabricanten aangeboden, o.a. H&H (guidesnblanks.com)

Spiraaloog

• Altijd populair geweest voor spinhengels. Gemaakt in gewone (inox) staaldraad voor de goedkope hengels,  in geharde of hardverchroomde inox draad voor de duurdere modellen.

• Pro: Lijkt op het eerste zicht het ideale model voor lichte en medium werphengels: licht en toch sterk, flexibel… Maar in de praktijk is er een serieus minpunt.

• Contra: geen enkele fabrikant is er in geslaagd een spiraaloog te maken dat absoluut bestand is tegen inslijten. Zelfs bij de klassieke ABU spinhengels, Zweedse topkwaliteit en  voorzien van “Abuflex”  spiraalogen, mag je na een aantal seizoenen intensief gebruik toch wel insnijding verwachten.

Verkrijgbaar bij REC (reelseats.com) , H&H (guidesnblanks.com) , en jannsnetcraft.com.

Gesoldeerd oog

Zeer klassiek: een ring wordt vast gesoldeerd tussen de voetjes van het oog. Bij de betere kwaliteit is de ring hardverchroomd, van Carboloy, of voorzien van een slijtvaste voering. (agaat, sintox…)

Heb persoonlijk al veel miserie meegemaakt met dit type van hengeloog. Typische issues:

• Centrale ring bij veel fabrikanten niet uit één stuk, maar is een stuk rondgeplooide staaldraad, vaak met een scherpe naad die de lijn beschadigt.
• Loslaten van het soldeer. Op de klassieke Hardy’s werden ogen van Hopkins & Holloway gebruikt. Prima hardverchroomd, maar zo slecht gesoldeerd dat ik ondertussen tal van uiteengevallen Hardy ogen heb meegemaakt. Ook de vintage ABU Pacific boothengels hebben soortgelijke ogen, met hetzelfde trieste resultaat: reeds verschillende ogen moeten vervangen. Tip: Heb je een hengel met dergelijke ogen die je ook wil gebruiken? Laat hem zo als hij is, en vervang de ogen die het begeven.
• Om dit probleem te counteren werd vaak een brug toegevoegd (‘brugoog’) en deze is inderdaad wat sterker dan de gewone. Toch heb ik ook bij brugogen de soldeerverbinding weten falen.

Dit type hardchroom ogen kan je nog steeds bestellen via H&H (guidesnblanks.com) , en ook PacBay maakt ze.

Dynaflo

Werd een tijd gebruikt door o.a. Daiwa. Bestaat uit een sterk geperst frame met daarin een ring . De ring heeft een voering van gehard inox. Zeer tegenstrijdige reviews. Sommigen visten er jaren mee zonder enig probleem, andere vissers meldden vroegtijdige insnijding. Had blijkbaar te maken met belabberde quality control, waardoor slechte reeksen (met te zachte binnenring) in de handel werden gebracht. Heb een vintage Daiwa Osprey spinhengel met dynaflo’s, maar heb deze nog niet vaak gebruikt waardoor ik geen oordeel kan vellen. Vandaag zijn de Minima 4 van PacBay en de SS 304 van Berkley volgens hetzelfde systeem gemaakt: een harde/gecoate inox binnenring in een geperst frame.

Pezon et Michel Chromex

Last but not least: de Chromex van Pezon. De Fransen zijn altijd meesters geweest in het chromeren (de chroom op Mitchell Captain reels is buiten categorie, zéér superieur aan die op de Penn Senators), en de Chromex is absoluut het beste klassieke hengeloog. Uit één stuk geperst in brons en voorzien van een geweldige hardchroom coating. Ik gebruik deze op tal van hengels, zowel originele Pezons als zelfbouw, en heb nog nooit een oog moeten vervangen. Werd vervaardigd in een “gewone” versie , en  ook in een extra solide “dikke” versie.

• Pro: licht en flexibel, en toch zeer sterk. Absoluut onverslijtbaar, zeker  als met nylon wordt gevist.

• Contra: wordt niet meer gemaakt en losse exemplaren zijn quasi onvindbaar.

HENGELOGEN: THE NEXT GENERATION

Vanaf de jaren 60 wordt geëxperimenteerd met nieuwe materialen zoals aluminium oxide. Het Engelse Hopkins & Holloway gebruikt bijvoorbeeld “Sintox” . Dit heeft een bijzondere roze kleur en is  zeer slijtvast. Toch waren de meningen in England sterk verdeeld. De Sintox ring was niet alleen zwaar, maar ook onvoldoende glad. Gevolg: er werd geklaagd over lijnen die snel gingen slijten.

De grote doorbraak vindt plaats in Japan, bij het bedrijf Fuji, gespecialiseerd in vormpersen van metaal. De topmensen bij Fuji Kogyo waren fanatieke wedstrijdcasters én actieve sportvissers. Er wordt verteld dat op Japanse stranden vaak vulkanisch zand ligt. Dit gaat aan de lijn kleven en zaagt door hardchroom als door boter. Bij Fuji zag men de oplossing in een extreem harde, super gepolijste alu oxide ring die in een  geperst metalen frame wordt geplaatst. In 1967 wordt dit oog gelanceerd en Fuji verovert in geen tijd de hengelsportwereld. Pas veel later, in 1979, zal Hopkins & Holloway onder de merknaam “Seymo” een gelijkwaardig product op de markt brengen. De Amerikaanse fabrikanten missen volledig de boot en  overleven de Fuji revolutie niet. Veel later zijn er wel enkele nieuwe Amerikaanse fabrikanten (o.a. Pacific Bay) opgekomen die degelijke ogen fabriceren. Na de eerste Hardloy ogen volgen SIC, Alconite, Zirconia, Nanolite….. ogen. Maar dat is een ander verhaal. Ondertussen draait Fuji al zeer lang mee, en ook op vintage hengels komen we vaak Fuji ogen tegen die niet meer gemaakt worden. Er zal dan op Ebay en elders moeten gezocht worden als je een vervang exemplaar nodig hebt.